Zamek w Baranowie Sandomierskim

Zamek w Baranowie Sandomierskim – późnorenesansowy zamek w Baranowie Sandomierskim, ze względu na podobieństwa zwany Małym Wawelem. Siedziba rodu Leszczyńskich została zbudowana według projektu Santi Gucciego w latach 1591-1606.

Perła architektury renesansowej – forteca w Baranowie Sandomierskim położona jest w nizinie dolnej Wisły. Pierwotny rycerski dwór obronny w miejscu dzisiejszego dziedzińca należał do rodziny Baranowskich herbu Grzymała. Następnymi właścicielami był ród Górków z Wielkopolski. W 1578 roku Stanisław Górka sprzedał zamek Rafałowi Leszczyńskiemu herbu Wieniawa, który wybudował tu dwór renesansowy na planie prostokąta stanowiący dziś część zachodnią zamku.

Andrzej Leszczyński – wojewoda brzesko-kujawski rozbudował zamek dobudowując dziedziniec z renesansowymi krużgankami wokół nowych budynków i założył bibliotekę. Zamek odwiedzał prawdopodobnie król Stefan Batory. Około 1620 roku murowany zamek został otoczony niezachowanymi ziemnymi fortyfikacjami bastionowymi. Ostatnim właścicielem z rodu Leszczyńskich był Rafał – ojciec Stanisława Leszczyńskiego – króla Polski. Kolejnym właścicielem był Dymitr Jerzy Wiśniowiecki (w latach 1677-1682), później książę Józef Karol Lubomirski herbu Śreniawa (1683-1720). Pod koniec XVII wieku dobudowano do zewnętrznej części skrzydła zachodniego barokową galerię zdobioną stiukami. Kolejnymi właścicielami byli książę Paweł Sanguszko, Jacek Małachowski, Józef Potocki, Jan Krasnicki. Po pożarze w 1849 roku, Krasniccy, ze względu na wysokie koszty, nie byli w stanie wyremontować zamku. Zrujnowaną budowlę kupił w 1867 roku Feliks Dolański z Grębowa. W roku 1898 zamek ponownie płonął. Odbudowę powierzono Tadeuszowi Stryjeńskiemu. W kaplicy zamkowej zaznaczony został przez niego styl krakowskiej secesji. Witraże zaprojektowane zostały przez Józefa Mehoffera, a autorem obrazu ołtarzowego był Jacek Malczewski.

Ostatnim właścicielem był Roman Dolański, który stracił zamek w wyniku reformy rolnej z 1945 roku.

W styczniu 1968 roku przekazano zamek Kopalniom i Zakładom Przetwórczym Siarki "Siarkopol" w Tarnobrzegu. Do 1995 istniało w zamku muzeum Zagłębia Siarkowego. Od lipca 1997 roku właścicielem zamku jest Agencja Rozwoju Przemysłu SA w Warszawie.

Część pomieszczeń jest udostępniona zwiedzającym. Możliwość wynajęcia restauracji zamkowej na imprezy okolicznościowe (sympozja, wesela). W pobliżu zamku znajduje się hotel i basen.

Zamek w Nowym Wiśniczu

Głównym miejscem przyciągającym uwagę turystów w Nowym Wiśniczu jest niewątpliwie zamek Kmitów i Lubomirskich, jedno z najcenniejszych w Polsce dzieł wczesnobarokowej architektury rezydencjonalno – obronnej.

Najstarsza część zamku została wzniesiona w XIV w. przez Kmitów. W XVI w. najsłynniejszy z rodu Kmitów, Piotr V, marszałek wielki koronny na dworze Zygmunta Starego, nadał mu cechy stylu renesansowego. Kolejna przebudowa zamku nastąpiła w latach 1615-1621 za czasów Stanisława Lubomirskiego, wg planów Macieja Trapoli. Około 1700 roku miała miejsce dalsza rozbudowa. Zamek opuszczony po pożarze w roku 1831 na kompleksową restaurację musiał poczekać do 1949 roku.

Korpus zamku, wczesnobarokowy z fragmentami renesansowymi, zbudowany jest na planie czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem i zwieńczony czterema basztami w narożach. Od północno – wschodniej strony znajduje się kaplica z 1621 roku, a od południowo – wschodniej tzw. Kmitówka, pierwotnie w XVI w. budynek wolno stojący. Na II piętrze zamku, przy sali rycerskiej, znajduje się galeria widokowa.

Wystrój wnętrz obejmuje barokowe portale, obramowania okienne, dekoracje stiukowe, polichromie. Pałac otoczony jest fortyfikacjami bastionowymi o 5-bocznym narysie, z początków XVII w., mieszczącymi w kurtynie wschodniej wczesnobarokową bramę wjazdową.

Zamek w Niedzicy

Zamek Dunajec – średniowieczna warownia znajdująca się na prawym brzegu Zbiornika Czorsztyńskiego we wsi Niedzica-Zamek, na obszarze Polskiego Spisza lub Zamagurza (Pieniny Spiskie). Zamek ten został wzniesiony najprawdopodobniej w początkach XIV w. przez węgierskiego kolonizatora ziem granicznych Rykolfa Berzeviczego ze Strążek, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej budowli obronnej. W okresie średniowiecza i później na uposażenie właścicieli zamku składały się dobra wchodzące w skład Zamagurza.

Pierwszy raz nazwa zamek Dunajec pojawiła się w dokumencie z 1325 roku. Zamek został zapisany jako własność rodu Jana i Rykolfa Berzeviczych, panów na Brzozowicy. Byli to wnukowie komesa spiskiego Rudygera z Tyrolu, który za nadaniem króla Węgier Andrzeja II w roku 1209 lokował Niedzicę. Po Berzeviczych jako panowie zamku w Niedzicy wymieniani są w roku 1330 Wilhelm Drugeth, starosta spiski, a po nim jego brat Mikołaj. W 1425 r. cały tzw. klucz dunajecki był w ręku Piotra Schwarza z Berzeviczych, który był podskarbim Zygmunta Luksemburskiego. Feudalne "Państwo niedzickie" (dobra zamku niedzickiego) rozciągało się na całe Zamagurze Spiskie. Początkowo zamek ten stanowił węgierską strażnicę na granicy z Polską.

Do roku 1470 zamek pozostawał w rękach potomków Rudygera, a następnie stał się własnością komesa spiskiego Emeryka Zapolyi, żupana spiskiego, dziadka Barbary, królowej polskiej, pierwszej żony Zygmunta Starego. Wnuk jego brata, Jan Zápolya, hrabia spiski i wojewoda siedmiogrodzki, został w 1526 r. królem węgierskim. Zwycięstwo w walce o tron zawdzięczał on w dużej mierze dyplomacji Hieronima Łaskiego, któremu w dowód wdzięczności w 1528 r. darował żupanat spiski z Kieżmarkiem, Gelnicą i kluczem dunajeckim wraz z Niedzicą.

Przez 60 lat zamek był w posiadaniu Łaskich: Hieronima, a później jego syna Olbrachta. Znany z hulaszczego trybu życia Olbracht Łaski zamek najpierw zastawił, a później sprzedał Jerzemu Horváthowi, który starannie go odbudował, przekształcając przy okazji w okazałą renesansową rezydencję (w znacznej części w takiej postaci zachował się po dziś dzień). W 1858 zamek przejął kolejny węgierski ród – Salamonowie.

Po zakończeniu I wojny światowej zamek znalazł się na terytorium Polski. Własnością Salamonów pozostawał aż do 1945 roku. Istotny fakt z tego okresu to zachowanie w dobrach zamkowych aż do 1931 roku szczątkowych form pańszczyzny. Od 1948 prowadzono na zamku prace restauracyjne i częściową odbudowę. W części pomieszczeń utworzono dom pracy twórczej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, inne udostępniono do zwiedzania, tworząc muzeum wnętrz i historii regionu spiskiego. W 1960 w baszcie urządzono stację sejsmologiczną Zakładu Geofizyki PAN.

Jedną z najbardziej tajemniczych kart w historii zamku jest odnalezione, podobno tuż po II wojnie światowej, inkaskie "kipu" – rodzaj zapisu informacji pismem węzełkowym, które zawiera ponoć informacje o ukrytym skarbie.

Zamek niedzicki był plenerem wielu filmów. Od marca 1955 r. kręcono tutaj zdjęcia do filmu Zemsta na podstawie komedii Aleksandra Fredry z 16-letnią Beatą Tyszkiewicz w roli Klary. W 1975 r. powstał na zamku film Mazepa, zrealizowany na podstawie dramatu Juliusza Słowackiego. Zamek był również miejscem realizacji zdjęć m.in. do seriali telewizyjnych Janosik oraz Wakacje z duchami. Obiekt jest również miejscem akcji w książce przygodowej Agi Paszkot Ciotka, licho i niedzickie zamczycho. W 2011 roku był też siódmym postojem w The Amazing Race Australia 2.

Dzisiaj zamek spełnia funkcje muzealno-hotelowo-gastronomiczne, będąc jedną z największych atrakcji historycznych południowej części województwa małopolskiego. Do zamku prowadzi "aleja". Za bramą wejściową i sienią znajduje się dziedziniec zamku dolnego. W obrębie tej części zamku mieszczą się pokoje gościnne, kawiarnia, a w dawnej sali balowej restauracja. W części muzealnej można zobaczyć tzw. komnaty Salamonów, wyposażone w przedmioty z XVI-XIX w. Drewniane schody prowadzą na taras widokowy. Przez kolejną bramę wiedzie wejście do zamku górnego i do zamkowych lochów, które służyły jako piwnice, a także jako więzienie (obecnie urządzono tu tzw. izbę tortur). Na skraju dziedzińca zamku górnego znajduje się studnia wykuta w litej wapiennej skale o głębokości ponad 60 m. W tzw. Izbach Pańskich na zamku górnym zobaczyć można: salę myśliwską, izbę żupną i izbę straży.

Po przeciwległej stronie Dunajca nad skarpą jeziora wznoszą się ruiny zamku w Czorsztynie.

Zamek w Lidzbarku Warmińskim

Zamek biskupi w Lidzbarku Warmińskim, nazywany „Wawelem Północy”, należy do najcenniejszych i najlepiej zachowanych zabytków architektury gotyckiej w Polsce. Zamek wznoszony był od połowy XIV do początku XV wieku. Jest budowlą czteroskrzydłową (model typowy dla krzyżackich zamków konwentualnych) z potężną wieżą w narożniku północno-wschodnim i dużym przedzamczem od strony południowej. Od strony północnej znajdowało się jakby drugie przedzamcze z młynem i warsztatami rzemieślniczymi. Całość kompleksu otaczały mury obronne i fosa. Pierwotny wjazd na zamek, funkcjonujący aż do drugiej połowy XVI wieku, prowadził od strony północnej przez system kilku bram. Następnie przemieszczano się wzdłuż muru zachodniego aż do bramy od strony południowej, która z kolei umożliwiała dostęp na dziedziniec przedzamcza i most nad fosą suchą, po pokonaniu którego można było stanąć u wrót bramy na zamek właściwy.Zamek właściwy założono na planie zbliżonym do kwadratu, z czterema skrzydłami, wysuniętą w narożniku wieżą i kwadratowym dziedzińcem pośrodku. Wszystkie skrzydła zamku są podpiwniczone (niektóre dwupoziomowo). Skrzydło południowe i wschodnie ma trzy kondygnacje, natomiast północne i zachodnie jest czterokondygnacyjne. Po pożarze w 1442 roku zamek trzeba było ponownie przykryć dachem, a trójkątne szczyty, które pierwotnie wieńczyły skrzydła, zostały zastąpione przez czworokątne wieżyczki. Główna wieża zamkowa ma czternaście kondygnacji, na dole jest czworokątna, natomiast na górze ośmioboczna. Wszystkie pomieszczenia piwniczne, przyziemia i pierwszego pięta przykryte są sklepieniami: od krzyżowych i krzyżowo-żebrowych po gwiaździste. Na piętrze reprezentacyjnym mieściły się: w skrzydle południowym kapitularz i od wschodu kaplica, w skrzydle wschodnim – Wielki Refektarz, w skrzydle północnym – komnaty mieszkalne i sala audiencyjna, a od strony zachodniej przejście na ganek do wieży ustępowej, w skrzydle zachodnim – Mały Refektarz (zwany także Letnim) oraz kredens (pomieszczenie pomocnicze jadalni). Ściany krużganków oraz pomieszczeń reprezentacyjnych zostały ozdobione polichromiami. Wielki Refektarz jest jednym z najpiękniejszych pomieszczeń na zamku. Natomiast jego wielogwiaździste sklepienia należą do najpiękniejszych na terenie Prus. Najstarsze malowidła refektarza pochodzą z XIV wieku, natomiast fryz z imionami i herbami biskupów warmińskich został zapoczątkowany przez biskupa Michała S. Radziejowskiego (1679-1688). Z refektarza prowadzi przejście do znajdującego się w wieży oratorium, ozdobionego polichromiami w czasach biskupa Łukasza Watzenrode (1489-1512). Nad oratorium znajduje się skarbiec, natomiast pod oratorium mieści się loch więzienny. Kapitularz, zwany salą obrad lub salą sądową, przykryty sklepieniem wielogwiaździstym, również zdobią czternastowieczne polichromie. Kaplica, przykryta sklepieniem wielogwiaździstym, uzyskała bogaty rokokowy wystrój w latach 1751-1756. Największą ozdobą zamku są dwukondygnacyjne arkadowe murowane krużganki z końca XIV wieku, pokryte barwnymi polichromiami, z których do naszych czasów zachowały się jedynie fragmenty. Przedzamcze, powstałe równocześnie z zamkiem, zostało w 1420 roku przebudowane. Wzniesiono wówczas skrzydło zachodnie i wschodnie, a od południa mur kurtynowy z wieżą bramną. Przed 1450 rokiem wybudowano basztę w narożniku południowo-wschodnim, zmodernizowaną w XVI wieku. W XVI wieku zmieniono również drogę dojazdową na zamek i usypano groblę między fosą a Łyną. Tzw. Pałac Grabowskiego, jest budowlą barokową, dwukondygnacyjną z pseudoryzalitem, trójkątnym szczytem i biskupim herbem w fasadzie.

Zamek w Książu

Zamek w Książu – zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu przy ulicy Piastów Śląskich 1 w dzielnicy Książ, na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego. Znajduje się na Szlaku Zamków Piastowskich. Obejmuje trzeci co do wielkości zamek w Polsce. Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym.

Został wybudowany w latach 1288–1292 przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I Surowego, na miejscu dawnego grodu drewnianego zniszczonego w 1263 przez Przemysła Ottokara II. Bolko I przeniósł do nowowybudowanego zamku swoją siedzibę z Lwówka. Budynek rozbudował jego wnuk, Bolko II Mały. Po śmierci księżnej Agnieszki w 1392 roku i wygaśnięciu linii Książ wraz z resztą księstwa przeszedł pod berło monarchy czeskiego, Wacława IV i stał się siedzibą kolejnych starostów, nie zawsze lojalnych wobec królów. Jerzy von Stein, który na czele wojsk węgierskich i wrocławskich odbił zamek, poczynił starania o odbudowę i powiększenie zamku, co też się stało w latach 1483-1490. W 1497 król czeski i węgierski Władysław II Jagiellończyk zdecydował się sprzedać zamek swojemu dworzaninowi, Janowi von Schellenbergowi. który następnie sprzedał go w 1503 rodzinie von Haugwitzów z Głubczyc.

W 1509 roku został oddany lub sprzedany wraz z rozległymi majątkami w dzierżawę pochodzącej z Miśni i osiadłej od XIV w. w okolicy Jeleniej Góry rodzinie Hobergów (która w 1714 zmieniła nazwisko na Hochberg). W 1603 albo 1605 roku Hochbergowie, przyszli właściciele Wałbrzycha, otrzymali zamek i przynależne do niego dobra jako wolną własność dziedziczną rodu. W czasie wojny trzydziestoletniej Książ kilkakrotnie ulegał częściowemu zniszczeniu i był plądrowany. Zniszczone umocnienia przebudowano w 1648 na tarasy ogrodowe w stylu francuskim. Przebudowę w stylu barokowym zlecił w latach 1705–1732 Konrad Ernst Maksymilian von Hochberg. Budowniczym był Feliks Antoni Hammerschmidt.

W XIX i XX wieku w zamku gościło wiele sław, wśród nich Izabela Czartoryska, Zygmunt Krasiński, car Mikołaj I Romanow, Winston Churchill i inni. W latach 1909–1923 książę Jan Henryk XV Hochberg książę von Pless dokonał kolejnej przebudowy, m.in. dobudował nowe skrzydło i zmodernizował tarasy z fontannami. Przed I wojną światową wybudowano także palmiarnię w Lubiechowie i urządzono ogród japoński. Ostatnią z rodziny Hochbergów na zamku była Maria Teresa Oliwia Hochberg von Pless, zmuszona w 1940 do opuszczenia Książa. Od lat 20. XX wieku, ze względu na problemy rodzinne i finansowe Hochbergów, Książ powoli podupadał.

W 1941 roku władze III Rzeszy przejęły zamek, a Organizacja Todt przystąpiła do przekształcania zamku w jedną z kwater Adolfa Hitlera. Przed głównym portalem wydrążono szyb windowy głębokości 40 metrów, a pod zamkiem tunele i podziemny schron. W tym czasie w zamku przechowywano część zbiorów berlińskiej Biblioteki Państwowej.

Po drugiej wojnie światowej Książ znalazł się w granicach Polski. Zamek został zdewastowany i splądrowany przez stacjonujące w nim po przejściu frontu wojska radzieckie. W latach 1956-1962 niszczejący Książ został zabezpieczony, a w 1974 rozpoczęto prace renowacyjne. Od 1971 w podziemiach znajduje się Dolnośląskie Obserwatorium Geofizyczne, podległe pod Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.

Do 1973 roku Książ znajdował się na terenie wsi o tej samej nazwie, ostatecznie włączonej w granice miasta Wałbrzycha.

Na przestrzeni dziejów spotykane były również następujące zapisy nazwy zamku: Fürstenberg, Vorstinburg, Vorstenberech, Wistenberch.

Zamek w Krasiczynie

Jeden z największych skarbów polskiej architektury renesansowej położony jest na nizinie na prawym brzegu Sanu. Zamek ma kształt czworoboku z wewnętrznym dziedzińcem i 4 basztami (kiedyś bastejami) w narożach: Boską z kopułą, Papieską z attyką w kształcie korony papieskiej, Królewską z 6 wieżyczkami i Szlachecką na której działał do niedawna taras widokowy. Nazwy te były symbolem odwiecznego porządku na świecie, oznaczały 4 szczeble w hierarchii władzy: Boga, Kościół, monarchię, szlachectwo. Jest jeszcze jedna, najwyższa wieża kwadratowa zwana Zegarową przy dawnej bramie. Obecnie, po remoncie, to na niej urządzono taras widokowy (wejście dodatkowo płatne). Bram w zamku było w sumie aż trzy. Pierwsza jeszcze z zamku drewnianego prowadziła od północy, w murach można jeszcze doszukać się jej śladów. Druga - brama właściwa od zachodu, do niej prowadzi arkadowy most ponad fragmentem fosy. Kiedyś było to koryto Sanu, którego bieg zmieniono. Jeszcze na początku XXI wieku fosa wypełniona była wodą i podczas imprez na zamku można było po niej pływać łódkami, ostatnio jednak osuszono ją i bujnie rozwija się tam roślinność. Trzecia brama to obecne wejście od wschodu.

Na dziedzińcu zamkowym, na którym zdecydowanie brakuje jakichś naturalnych ozdób w rodzaju roślin, kwiatów itp., można zobaczyć loggię z kopułą i dwa skrzydła mieszkalne w tym północne z krużgankami.   

To co sprawia że zamek krasiczyński jest wyjątkowy to dekoracje sgraffitowe na ścianach. W sumie rysunki tworzone w tynku i skomponowane wg ściśle określonego planu ideowego oraz formalnego pokrywały aż 7 tysięcy m2 muru!! Przedstawiały one m.in. popiersia cesarzy rzymskich, postacie polskich królów, świętych, przodków Krasickich i sceny myśliwskie.

Dzięki zakończonym w 2010 roku pracom remontowym i rekonstrukcyjnym zamek odzyskał dawny blask, przynajmniej z zewnątrz, bo wyposażenie wnętrz zostało bezpowrotnie utracone. Dlatego też zwiedzając go z przewodnikiem nie można oczekiwać takich atrakcji jak choćby w Łańcucie czy Baranowie. Wchodzi się za to do m.in. pięknej kaplicy, grobowca, podziemnych lochów z izbą tortur. Jedyny częściowo zachowany pokój - myśliwski, ocalał tylko dlatego że w 1939 r. jeden z pracujących na zamku ludzi zamurował wejście i bolszewicy nie wiedzieli o jego istnieniu. Sensacją było odnalezienie tam w szafie tajnego wejścia do korytarza, który pozwalał niepostrzeżenie opuścić zamek. Niestety korytarz ten jest obecnie zasypany. Zamek otacza bardzo ładny park, w którym znajduje się malowniczy staw z łabędziami i kaczkami oraz piękna aleja lipowa. Ogółem doliczono się tu aż 40 gatunków ptaków i 200 roślin.

Zamek w Kórniku

Początki historii kórnickiego zamku sięgają średniowiecza, gdy właścicielami Kórnika byli Górkowie. To najprawdopodobniej oni w XIV w. rozpoczęli budowę swojej rodowej siedziby. Ukończona około 1430 r. murowana, obronna budowla otoczona była fosą, a dostęp do niej był możliwy jedynie przez zwodzony most oraz opuszczaną kratę. Do dziś z tego okresu zachowały się stare mury i piwnice obiektu. W XVI w. zamek został przebudowany w stylu renesansowym, tak świetnie, iż w 1574r. przyjmowano w nim Henryka Walezego spieszącego na koronację do Krakowa. Nowy okres świetności zamku nastąpił w drugiej połowie XVIII w. kiedy jego właścicielką była Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka. Ta światła i gospodarna właścicielka przebudowała swoją siedzibę nadając jej charakter barokowej rezydencji arystokratycznej. Ostatnią przebudowę zamku przeprowadził w XIXw. Tytus Działyński. Zaprojektowana przez Karla Friedricha Schinkla, i przebudowana przez miejscowych rzemieślników, neogotycka rezydencja rodu Działyńskich charakterem nawiązuje do budowli obronnych.środku ogromne wrażenie robią bogato zdobione drewniane podłogi, odrzwia oraz sufity. Niezmienione, zachowane z pietyzmem wnętrza muzeum wyposażone są w meble różnych stylów i epok, militaria polskie i wschodnie, wyroby rzemiosła artystycznego z porcelany i srebra, jak i obrazy. Na parterze mieszczą się dawne pokoje mieszkalne, m.in. apartamenty właściciela zamku, pokój pani domu, salon i sala jadalna, a także zakątek myśliwski z kolekcją etnograficzną, którą przywiózł Władysław Zamoyski z podróży do Australii, Nowej Zelandii i wysp Pacyfiku. Na piętrze znajduje się duża sala muzealna oraz biblioteka i pokoje gościnne używane obecnie jako pomieszczenie biblioteczne i pracownie naukowe.

...a nocami – jak głosi legenda – po parku i zamkowych komnatach przechadza się Teofila z Działyńskich Szołdrska-Potulicka zwana „Białą Damą” (od koloru sukni na jedynym jej portrecie)...

Na dziedzińcu zamkowym stoją dwie XVIII-wieczne oficyny. Mniejsza z nich to tzw. „Klaudynówka” (na cześć Klaudyny z Działyńskich), w której obecnie odbywają się okolicznościowe wystawy. Nad brzegiem jeziora wybudowano w połowie XVIII w. trzecią oficynę zwaną „Australią” (od przechowywanych tu niegdyś zbiorów etnograficznych pochodzących z Australii).

Do zespołu zamkowego należy także wozownia, w której stoją powozy londyńskie, kupione przez Jana Działyńskiego w 1856r. w Paryżu od lorda Pembrocka, na ślub z księżniczką Izabellą z Czartoryskich.

Zamek Czocha

Zamek Czocha – obronny zamek graniczny położony w miejscowości Sucha (Czocha), gmina Leśna, nad Zalewem Leśniańskim na Kwisie w polskiej części Łużyc Górnych. Pierwotna nazwa brzmiała prawdopodobnie Czajków (1329: castrum Caychow), przed 1945 Tzschocha.

Zamek posadowiony jest na gnejsowych skałach należących do metamorfiku izerskiego. Najstarszą część stanowi, stojący przy głównych bramach (istnieją dwie, starsza dolna i nowa górna), stołp – później obudowany częścią mieszkalną. Z części mieszkalnej najstarszy jest północny fragment.

Powstał jako warownia graniczna na pograniczu śląsko-łużyckim w latach 1241–1247 z rozkazu króla czeskiego Wacława I. W 1253 przekazany biskupowi miśnieńskiemu von Weisenow (Łużyce były wówczas częścią korony czeskiej).

W 1319 roku jako posag wraz z okolicznymi ziemiami został włączony do księstwa Henryka I jaworskiego. Po śmierci krewnego w 1346 przejął go, wraz z całym księstwem zmarłego, Bolko II Mały, książę świdnicko-jaworski. Po śmierci księżnej Agnieszki, wdowy po Bolku, na mocy układu o przeżycie z cesarzem i królem Czech Karolem IV wrócił do Czech. Od 1389–1453 w dobrach rycerskich rodów von Dohn i von Klüks. W latach 1451 do 1700 zamek był własnością rodu von Nostitz (źródło: M. Chorowska: Rezydencje średniowieczne na Śląsku). Na początku XV wieku bezskutecznie oblegany przez husytów, ostatecznie zdobyty przez oddział Czirnina w 1427 pod nieobecność właścicieli. Odbity krótko później.

Zamek pod polską nazwą Czocha w książce "Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej" wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa, który notuje, że w owym czasie był to "zamek spustoszały".

Zakupiony w 1909 roku przez drezdeńskiego producenta wyrobów tytoniowych (cygar) Ernsta Gütschowa za 1,5 mln marek, do 1912 został przebudowany przez znanego architekta berlińskiego Bodo Ebhardta zgodnie z wyglądem zachowanym na rycinie z 1703 roku. Podczas przebudowy zniszczono jednak wiele najstarszych fragmentów kompleksu. W dawnej fosie urządzono zwierzyniec. Gütschow utrzymywał dobre stosunki z dworem carskim, a po rewolucji z rosyjskimi emigrantami, od których skupował różne przedmioty o wysokiej wartości artystycznej. W zamku mieszkał do marca 1945 roku. Opuszczając zamek wywiózł najcenniejszą część wyposażenia. W latach II wojny w zamku mieściła się szkoła szyfrantów Abwehry. Prawdopodobnie przechowywano tu urządzenie do dekryptażu depesz radzieckich.

Po II wojnie światowej zamek przechodził różne koleje. Był wielokrotnie okradany, zarówno przez Rosjan jak i rodzimych szabrowników, z mebli i wyposażenia. Największej kradzieży dopuścił się 1 lutego 1946 roku burmistrz Leśnej – Kazimierz Lech wspólnie z Krystyną von Saurma – zamkową bibliotekarką, która odkryła zamkowy schowek – wywożąc pełną ciężarówkę mienia zamkowego (insygnia koronacyjne Romanowów, 60 popiersi carów rosyjskich, 100 ikon, zastawy porcelanowe, biżuterię, obrazy), z którą udało mu się przedostać do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Następnie przez krótki czas mieszkali w nim uchodźcy z Grecji, którzy w sali rycerskiej trzymali zwierzęta gospodarskie, dopełniając tym samym dzieła dewastacji. Od 1952 Wojskowy Dom Wczasowy i z tego powodu obiekt był utajniony i nie występował na mapach. Od września 1996 publicznie dostępny jako ośrodek hotelowo-konferencyjny.

Właścicielem obiektu jest Grupa Hoteli WAM Sp.z o.o. należąca do Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.

Zamek Piastów Śląskich w Brzegu

Renesansowy zamek w Brzegu swymi początkami sięga  czasów księcia  Henryka I Brodatego I poł. XIII w. W XIV i XV wieku  ta rezydencja książąt linii brzesko-legnickiej 1311-1675 była wielokrotnie rozbudowywana, by ostatecznie,  w latach 1532-1586 za sprawą włoskich architektów ulec gruntownemu przekształceniu i przebudowie w jeden z najokazalszych  monarszych zamków renesansowych w tej części Europy.

Najcenniejszym elementem architektonicznej  bryły  trójskrzydłowego zamku  jest artystyczny wystrój  kamiennej fasady budynku bramnego. Niczym wzorzysty kobierzec pokrywają ją  bogato rozbudowane dekoracje rzeźbiarskie  - motywy  arabeskowo-kandelabrowe, roślinne, figuralne, postaci ludzi i zwierząt ze świata  realnego oraz baśniowego.

Wśród tych bujnych  motywów zdobniczych umieszczono, na wysokości  pierwszego pietra, naturalnej wielkości  figury budowniczego zamku – księcia Jerzego II i jego żony Barbary, a powyżej, w dwóch rzędach, płaskorzeźbioną galerię portretowo-genealogiczną  24 popiersi władców  polskich i książąt śląskich  z dynastii piastowskiej.

W XVI wieku wraz z zamkiem  przebudowano również wnętrza przyległego do niego gotyckiego kościoła kolegiackiego p.w. Św.  Jadwigi na rodowe mauzoleum tutejszych książąt.

W tej największej  nekropolii piastowskiej zostało pochowanych  co najmniej 43 przedstawicieli  brzesko-legnickiej linii książęcej.

Świetność zamku i przyległego kościoła kończy  brutalne ich bombardowanie i zniszczenie  w 1741r. przez  wojska pruskie.

W latach 1966-1990 przeprowadzono kompleksową odbudowę obiektu zamkowego. W wyniku prac  konserwatorskich m.in. zrekonstruowano trójkondygnacyjne krużganki okalające dziedziniec zamkowy oraz zniszczoną część ozdobnych portali okiennych i drzwiowych. Wzbogacono także bezpośrednie otoczenie zamku odtwarzając fragment  dawnego ozdobnego ogrodu o założeniu renesansowym.

Od 1945 r. z brzeskim zamkiem związane jest Muzeum Piastów Śląskich, które w odbudowanych wnętrzach “Śląskiego Wawelu”  prezentuje stałe i czasowe wystawy oraz organizuje /we współpracy z innymi instytucjami/ koncerty muzyczne, prezentacje teatralne i artystyczne, sesje naukowe, z udziałem krajowych i zagranicznych artystów, ludzi sztuki, kultury i nauki.

Zamek Ogrodzieniec w Podzamczu

Zamek Ogrodzieniec – ruiny średniowiecznego zamku leżącego w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej wzniesionego w XIV-XV wieku przez ród Włodków Sulimczyków, później przebudowywanego. Zamek leży na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej – Górze Zamkowej wznoszącej się na 515,5 m n.p.m. Ruiny leżą na „Szlaku Orlich Gniazd”; są udostępnione do zwiedzania.

Ze względu na swoją nazwę, większość turystów błędnie twierdzi, iż jest on położony w miejscowości Ogrodzieniec. Naprawdę znajduje się we wsi Podzamcze, około 2 km na wschód od Ogrodzieńca.

Pierwsze umocnienia stanęły tu za panowania Bolesława Krzywoustego i przetrwały do 1241 roku, kiedy to najazd tatarski zrównał je z ziemią. Na ich miejscu w połowie XIV wieku zbudowano zamek gotycki – siedzibę rodu rycerskiego Włodków Sulimczyków. Warownia była doskonale wkomponowana w teren: z trzech stron osłaniały ją wysokie skały, a obwód zamykał kamienny mur, wjazd prowadził wąską szczeliną między skałami.

W 1470 r. zamek oraz przyległe dobra ziemskie kupili od Sulimów majętni mieszczanie krakowscy, Ibram i Piotr Salomonowie. Następnie od Salomonowiczów dobra Ogrodzienieckie przeszły na własność Jana Feliksa Rzeszowskiego proboszcza przemyskiego i kanonika krakowskiego z Przybyszówki. Właścicielami zamku byli w owym czasie również bracia Jana – Andrzej i Stanisław Rzeszowscy. Kolejnymi właścicielami zostali Pileccy, następnie Chełmińscy. W 1523 r. Zamek Ogrodzieniecki kupił Jan Boner, burgrabia, żupnik krakowski. Po śmierci Jana Bonera zamek objął jego bratanek Seweryn Boner i w latach 1530-1545 zbudował renesansowy zamek na miejscu dawnej warowni średniowiecznej.

Następnie w 1562 r. zamek przeszedł w posiadanie Jana Firleja, marszałka wielkiego koronnego, jako męża Zofii, córki Seweryna Bonera. W 1587 r. zamek został zdobyty przez wojska arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego, a w 1655 r. został częściowo spalony przez wojska szwedzkie, które stacjonowały w nim prawie dwa lata, rujnując znaczną część zabudowań. Kolejnym właścicielem zamku został w 1669 r. Stanisław Warszycki, kasztelan krakowski. Zamek ogrodzieniecki za jego panowania został częściowo odbudowany po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów.

Około 1695 r. zamek przeszedł w ręce Męcińskich. Następnie w 1702 r. znacznie ucierpiał w czasie pożaru wznieconego przez wojska szwedzkie Karola XII. Pożar strawił wówczas ponad połowę zamku. Praktycznie nie podjęto już jego odbudowy. Zamek około 1784 r. od rodziny Męcińskich odkupił Tomasz Jakliński, lecz nie dbając o jego stan techniczny, doprowadził do całkowitej ruiny. Ostatni mieszkańcy opuścili zrujnowaną warownię około 1810 roku. Kolejnym właścicielem Ogrodzieńca był Ludwik Kozłowski. Ten zupełnie nie liczył się z zabytkową wartością budowli, niszcząc jej mury w celu pozyskania budulca i sprzedając zamkowe wyposażenie Żydom.

Ostatnim właścicielem warowni została pochodząca z pobliskiego zaścianka rodzina Wołczyńskich. Po wojnie obiekt znacjonalizowano. Prace konserwatorskie, zmierzające do zachowania zamczyska w formie trwałej ruiny i udostępnienia go dla zwiedzających, rozpoczęto w 1949, a ukończono w 1973 roku.

Zamek w Pieskowej Skale

Zamek w Pieskowej Skale, zamek królewski, później prywatny, jeden z najcenniejszych renesansowych zabytków polskiej architektury, położony na skalistym cyplu skalnym nad doliną Prądnika, na Szlaku Orlich Gniazd.

Zamek, pierwotnie gotycki, wybudowany został w połowie XIV w. przez Kazimierza Wielkiego, na miejscu wcześniejszej budowli drewnianej. Później był własnością Szafrańców i Zebrzydowskich, wielokrotnie go przebudowywano i rozbudowywano, m.in. w latach 1542-1544 wg projektu włoskiego architekta M. Castiglione.

Brama, stanowiąca pozostałość po gotyckiej baszcie, i kolebkowo sklepiona sień prowadzą na dziedziniec. Ma on kształt trapezu i jest otoczony pięknymi, manierystycznymi, trzykondygnacyjnymi krużgankami z końca XVI w. oraz ozdobiony 21 maszkaronami. Nad bramą od strony dziedzińca zbudowano dwie kondygnacje loggii. Otwarta loggia znajduje się również na zewnątrz, obok bramy wjazdowej. Na dziedzińcu znajduje się głęboka na 56 m, wykuta w skale studnia, sięgająca poziomu Prądnika.

Po 1640 powstały fortyfikacje systemu bastionowego, które ukończono zapewne po 1655, gdyż wtedy jeszcze udało się Szwedom zdobyć zamek. W 1718 zamek w Pieskowej Skale płonął, odbudował go ok. 1780 ówczesny właściciel Hieronim Wielopolski. Pożar w 1850 strawił bogate wyposażenie wnętrz. Podczas odbudowy po nim wymurowano krużganki wewnętrznego dziedzińca. Dzięki pracom konserwatorskim prowadzonym w latach 1948-1964 w zamku otwarto muzeum, oddział Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.

Zamek w Lubomirskich w Łańcucie

Historia Łańcuta sięga wczesnego średniowiecza. Za datę lokacji miasta przyjmuje się rok 1349 i wiąże się ją z królem Kazimierzem Wielkim. Łańcut należał kolejno do Pileckich, Stadnickich, Lubomirskich i Potockich.

Pierwsza siedziba "panów na Łańcucie" usytuowana była na wzgórzu w północnej części miasta. Obecny Zamek wzniesiony został na polecenie Stanisława Lubomirskiego w latach 1629 - 1642. Była to wówczas nowoczesna rezydencja typu "palazzo in fortezza", składająca się z budynku mieszkalnego z wieżami w narożach otoczonego fortyfikacjami bastionowymi. Przy jej budowie zatrudnieni byli m.in. Maciej Trapola, Krzysztof Mieroszewski, Tylman z Gameren i Giovanni Battista Falconi.

W 2 poł. XVIII w. ówczesna właścicielka Łańcuta Izabella z Czartoryskich Lubomirska przekształciła fortecę w zespół pałacowo - parkowy. W Łańcucie pracowało wówczas wielu wybitnych artystów m.in. Szymon Bogumił Zug, Jan Christian Kamsetzer, Christian Piotr Aigner, Fryderyk Bauman i Vincenzo Brenna.

Najważniejsze zmiany wprowadzono w układzie i wyposażeniu zamku, dostosowując je do potrzeb i podporządkowując aktualnie panującej modzie. Pałac wypełnił się znakomitymi dziełami sztuki. W latach siedemdziesiątych XVIII w. rozpoczęto kształtowanie parku otaczającego Zamek Po zniwelowaniu przedwałów, usytuowanych wzdłuż drogi krytej obiegającej fosę, zasadzono lipy i w ten sposób utworzono aleję spacerową.

Pod koniec XVIII w. Łańcut należał do najwspanialszych rezydencji w Polsce. Kwitło tutaj życie muzyczne i teatralne, bywało wielu znakomitych gości.

W 1816 r. po śmierci księżnej Lubomirskiej, cała posiadłość stała się własnością jej wnuka Alfreda I Potockiego, który utworzył tutaj w 1830 r. ordynację.

Jego syn Alfred II Józef był ściśle związany z dworem habsburskim. W Łańcucie bywał rzadko, toteż zamek a wraz z nim park popadły w zaniedbanie.

Po śmierci Alfreda II Łańcut przeszedł w ręce Romana Potockiego, który wraz z żoną Elżbietą z Radziwiłłów przywrócił mu dawną świetność.

W latach 1889 - 1911 przeprowadzono w Zamku generalny remont połączony z przebudową. Pracami kierowali : Armand Beauque francuski architekt i Albert Pio włoski rysownik.

Przebudowa objęła wszystkie kondygnacje. Założono m.in. instalację wodociągową i kanalizację oraz zelektryfikowano cały Zamek. Powstała wtedy większość istniejących do dnia dzisiejszego wnętrz. Elewacje przekształcono w stylu neobaroku francuskiego.

Prace w parku rozpoczęto w 1890 r. i prowadzono je przez czternaście lat. Został on wówczas dwukrotnie powiększony i otoczony ogrodzeniem. W najbliższym sąsiedztwie Zamku, wzdłuż elewacji wschodniej, założono Ogród Włoski. Od strony południowej Oranżerii urządzono Ogród Różany.

Po tej gruntownej przebudowie i modernizacji, łańcucki zespół pałacowo - parkowy stał się jedną z najbardziej luksusowych rezydencji w Europie kontynentalnej. Często przyjeżdżali tutaj arcyksiążęta Rudolf oraz Franciszek Ferdynand. Bywało tu wielu przedstawicieli znakomitych rodów arystokratycznych oraz znanych dyplomatów. Na początku XX w. ordynacja łańcucka zajmowała piąte pod względem obszaru miejsce w Polsce.

Kolejnym ordynatem na Łańcucie był od 1915 r. Alfred III Potocki. W latach dwudziestych XX w. przeprowadzono w Zamku modernizację centralnego ogrzewania a w pomieszczeniach podziemi urządzono Łaźnię.

Zamek łańcucki stał się miejscem spotkań towarzyskich. Bywali tu przedstawiciele rodów królewskich, arystokracja polska i zagraniczna oraz politycy. Podejmowano tutaj m.in. króla rumuńskiego Ferdynanda z małżonką oraz Jerzego księcia Kentu z żoną i przyjaciółmi. W 1944 r. Potocki musiał opuścić Łańcut. Osiadł na emigracji w Szwajcarii gdzie zmarł w 1958 r.

Zamek Krzyżtopór w Ujeździe

Krzyżtopór - położony w miejscowości Ujazd w województwie świętokrzyskim. Wznoszony w XVII wieku. Obecnie znajduje się w stanie ruiny.

Budowany w latach 1627–1644 przez Krzysztofa Ossolińskiego; nigdy nie został w pełni ukończony. Jest to obszerny zamek w stylu włoskim typu palazzo in fortezza. Budowniczym, który sporządził plany i nadzorował wznoszenie pałacu, był Wawrzyniec Senes. Od strony północnej przylegały niegdyś piękne ogrody w stylu włoskim.

Historia powstania pałacu i jego świetności pozostaje wciąż nie do końca poznana. Jest to powodem do narastania wokół niego legend. Jedną z nich jest opowieść o zastosowaniu w pałacu symboliki liczb nawiązującej do kalendarza: okien miał tyle, ile dni w roku, pokoi tyle, ile tygodni; sal wielkich tyle, ile miesięcy, a cztery narożne jego baszty odpowiadały liczbie kwartałów. Brak zachowanych planów budowy oraz sztychów sprzed przebudowy w XVIII wieku uniemożliwia dziś faktyczne odtworzenie wizerunku zamku z połowy XVII wieku.

Jego fundator cieszył się nim krótko. Krzysztof Ossoliński zmarł nagle w rok po ukończeniu budowy. Pozostawił on po sobie bardzo zadłużony majątek, który odziedziczył jego syn Krzysztof Baldwin Ossoliński. Po śmierci Krzysztofa Baldwina Ossolińskiego (1649) pałac odziedziczyła spokrewniona z nim rodzina Kalinowskich. Pałac został ograbiony w czasie potopu przez Szwedów (1655). Zamieszkany do roku 1770, kiedy został zniszczony przez wojska rosyjskie w czasie obrony przez zwolenników Konfederacji Barskiej.

Obecnie pałac ma status trwałej ruiny. W dawnej klasyfikacji zabytków był zaliczony do klasy zerowej. Budowla jest ruiną o znacznym stopniu zachowania, stąd interesującą do zwiedzania. W jej skład wchodzą obszerne fortyfikacje: bastiony, fosa, ślady umocnień i mostów.

Nazwa ewoluowała. Krzyż był symbolem wiary i polityki wojewody, topór herbem Ossolińskich. Oba te symbole są umieszczone na bramie wjazdowej do pałacu. Sam budowniczy nazywał pałac mianem Krzysztofory, co najprawdopodobniej wywodzi się od źródłosłowu jego imienia (gr. Christophoros – zob. Krzysztof). Klucz ziemski Iwaniska, w którym leżała miejscowość Ujazd, nabyty został przez Ossolińskich od Ligęzów na początku XVII wieku.

Zamek Królewski na Wawelu

Zamek Królewski na Wawelu przez całe wieki stanowił centrum państwowości polskiej. Dziś wizyta w dawnej rezydencji królewskiej to fascynująca podróż w głąb historii Polski, w czasy zarówno jej świetności jak i upadku.

Zamek Królewski położony jest na Wzgórzu Wawelskim – wapiennej skale jurajskiej majestatycznie wznoszącej się na lewym brzegu Wisły, w samym sercu Krakowa. Od ok. VII w. n.e. w jego okolicy zaczęli się osiedlać Słowianie, a za panowania pierwszych historycznych władców Polski z dynastii Piastów Wawel stanowił już jedną z głównych rezydencji monarszych. Prawdziwa królewska siedziba powstała tu jednak dopiero z początkiem XIV w., wraz z koronacją i osiedleniem się na Wawelu Władysława Łokietka. Na wzgórzu zbudowana wtedy została gotycka katedra, w miejscu drewniano – ziemnych fortyfikacji wzniesiono solidne mury, a sam zamek został znacznie rozbudowany. Lata świetności zamku przypadły na czasy panowania Jagiellonów, zwłaszcza ostatnich z rodu Zygmunta III Starego i Zygmunta Augusta. Zafascynowani rozwojem renesansu w Europie Zachodniej królowie pragnęli nadać swojej rezydencji prawdziwie nowoczesny charakter.Sprowadzeni z Włoch do Krakowa mistrzowie Franciszek zwany Florentczykiem i Bartłomiej Berrecci przekształcili gotycką budowlę w piękny renesansowy pałac, z przestronnym, arkadowym dziedzińcem, o wybitnie reprezentacyjnym charakterze. Od początku XVII w., czyli po przeniesieniu stolicy z Krakowa do Warszawy, znaczenie Zamku na Wawelu zmalało. Pałac trawiły liczne pożary, a rezydujący w Warszawie królowie nie troszczyli się zbytnio o jego odbudowę. Po trzecim rozbiorze Polski do Krakowa wkroczyli Austriacy, którzy przez niemal cały XIX w. wykorzystywali wzgórze do celów wojskowych. Polacy przejęli zarząd nad zamkiem dopiero na krótko przed wybuchem I wojny światowej. Przez następne kilka dziesięcioleci, z przerwą w okresie II wojny światowej, na Wzgórzu Wawelskim trwały zakrojone na szeroką skalę prace konserwatorskie. W 1978 r. Wawel, wraz ze Starym Miastem, Kazimierzem i Stradomiem, znalazł się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.Na zwiedzanie Zamku Królewskiego trzeba sobie zostawić przynajmniej jeden dzień. Na parterze i II piętrze znajdują się Reprezentacyjne Komnaty Królewskie, ozdobione oryginalnymi arrasami, sprowadzonymi przez Zygmunta Augusta z Brukseli. Na uwagę zasługuje przede wszystkim największa na zamku Sala Senatorska oraz Sala Poselska, ze stropem kasetonowym ozdobionym XVI-wiecznymi rzeźbami męskich i kobiecych głów. Na I piętrze mieszczą się Prywatne Apartamenty Królewskie. Pozostałe ekspozycje znajdujące się na zamku to Skarbiec Koronny i Zbrojownia (zawierająca m.in. trofea z odsieczy wiedeńskiej 1683 r.) oraz Sztuka Wschodu.Natomiast z ekspozycji znajdujących się poza zamkiem na szczególne wyróżnienie zasługuje Wawel Zaginiony. Można tu zobaczyć najstarsze obiekty, jakie powstały na Wzgórzu Wawelskim, w tym m.in. Rotundę Najświętszej Marii Panny, fundamenty zamku gotyckiego i pozostałości renesansowych kuchni królewskich. Warto także zajrzeć do Smoczej Jamy, jaskini usytuowanej w zachodniej części wzgórza, w której, według najbardziej znanej krakowskiej legendy żył niegdyś okrutny smok.

Zamek krzyżacki w Malborku

Zamek w Malborku - na prawym brzegu Nogatu, gotycki, ceglany, warowny, otoczony fosą, wzniesiony w kilku etapach od 3 ćw. XIII w. do poł. XV w. przez zakon krzyżacki, początkowo konwentualny i siedziba komtura, w latach 1309–1457 siedziba wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego i władz Prus Zakonnych, w latach 1457–1772 rezydencja królów Polski, od 1466 siedziba władz Prus Królewskich, od 1568 siedziba Komisji Morskiej, w 1772 zajęty przez administrację Królestwa Prus i zdewastowany w latach 1773–1804; rekonstruowany w latach 1817–1842 i 1882–1944, zniszczony w 1945, ponownie rekonstruowany od 1947; w 1949 wpisany do rejestru zabytków, w 1994 uznany za pomnik historii, w 1997 wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO; od 1961 siedziba Muzeum Zamkowego w Malborku.

W 1286 na południe od zamku lokowano Malbork (Stare Miasto), którego mury miejskie sprzężono z murem obronnym zamku w jednolity system obronny. W 1388 na wschód od zamku założono Nowe Miasto. W latach 1626–1635 miasto i zamek otoczono wałem fortecznym o narysie bastionowym, zaś przyczółek mostowy na lewym brzegu Nogatu osłonięto dziełem rogowym.

Zespół zamkowy w Malborku obejmuje:

• Zamek Wysoki, czworoboczny, z dziedzińcem otoczonym krużgankiem, kościołem Najświętszej Maryi Panny z kaplicą grobową św. Anny, gdaniskiem, wieżami Kleszą i Wróblą
• Zamek Średni, wzniesiony w miejscu byłego przedzamcza, trójboczny, z rozległym dziedzińcem otwartym ku Zamkowi Wysokiemu (oddzielonym od niego murem i fosą), z kaplicą św. Bartłomieja, Wielką Komturią, Infirmerią, Wielkim Refektarzem, Pałacem Wielkich Mistrzów, Refektarzem Letnim, Refektarzem Zimowym, wieżą Kurzą Nogą
• Zamek Niski (Przedzamcze), z Karwanem, kaplicą św. Wawrzyńca oraz szeregiem zabudowań gospodarczych.

Zamek w Malborku jest jednym z najznakomitszych przykładów średniowiecznej architektury obronno-rezydencyjnej w Europie.